Toespraak van dhr. K. Oosterveld bij de opening van de Kerk in Farmsum Toespraak van dhr. K. Oosterveld bij de opening van de Kerk in Farmsum
Goede middag allemaal,
 
Ik zal mij even aan u voorstellen.
Ik ben Kees Oosterveld, Kerkrentmeester, verantwoordelijk voor het onderhoud van deze kerk.
 
In het kader van de BRIM regeling, wat staat voor Besluit Rijkssubsidiering Instandhouding Monumenten, is er in 2010 subsidie verleend voor het onderhoud van  deze kerk en restauratie van de beide orgels.
 
Het grootste bedrag was bestemd voor de beide orgels. Dhr. Tamminga van Mense Ruiter Orgelbouwers, zal daar straks meer over zeggen, ik ga daar verder niet op in. En een kleiner bedrag voor het gebouw.
Wat moest er gebeuren:
 
De kolommen die u hier ziet, zijn niet massief, maar bestaan van binnen uit houten pilaren, waaromheen latten zijn gemaakt met riet, waarop weer gips is gepleisterd.
Bij onderzoek was gebleken, dat van een aantal zuilen het houtwerk aan de  voet rotting verschijnselen vertoonden. Die kolommen zijn open gemaakt, een stuk van plm 1 mtr hout verwijderd en door een staal constructie vervangen. Ik vertel dit nu in een korte zin, maar zo eenvoudig was dit natuurlijk allemaal niet. Van de muren was vooral de onder zijde aangetast door vocht, en salpeter zouten, waardoor het pleisterwerk los liet. Ruwweg kunnen we zeggen dat er plm anderhalve meter pleisterwerk is vervangen en opnieuw bepleistert en gesausd.
Op het dak zijn er wat leien vervangen. Vooral boven het orgel, waar lekkage was. Het drupte soms boven op het orgel.
 
Het houtwerk van de vloer, vertoonde richting het koor wat golfende bewegingen en zou lokaal wat uitgestukt worden.
Groot was de verbijstering toen enkele banken waren verwijderd en de vloer gedeeltelijk open. Er bleek zwam, in de balken te zitten. Eigenlijk ook geen wonder, want de balken lagen met de rug  in de vochtige ondergrond. Ook er was weinig ventilatie. Deze constatering gaf aanleiding tot nader onderzoek.  Hieruit kwam naar voren, dat de hele vloer aangetast was.
Kortom een probleem, waar geen rekening mee gehouden was.
Overleg met de architect, aannemer, Rijksdienst en ga maar zo door.
Het werk aan de vloer werd stil gelegd. Besloten werd om uiteindelijk alle banken te verwijderen en al het houtwerk van de vloer te vervangen. Er moest een betere constructie komen.
Hoe financieren we dit.
Na vele vergaderingen en overleg met de Rijksdienst, werd er besloten om de subsidie die voor het kleine orgel bestemd was voor herstel van de vloer te gaan gebruiken. Ongeveer 100.000 euro.
Het kleine Meijer orgel, afkomstig uit de voormalige kerk van Weiwerd, zou dus voorlopig niet gerestaureerd worden. Een domper voor de orgel liefhebbers. Maar er moest een keuze gemaakt worden.
Kortom, aannemer Blokzijl aan de slag en alle banken en het houtwerk van de vloer er uit. Er kwam zelfs een minikraan in de kerk, om een halve meter grond te ontgraven, die met allerlei transportbanden naar buiten en in containers werd gedumpt en afgevoerd.
Een vreemd gezicht, een mini-kraan in een lege kerk aan het werk.
Ja, en zo gebeurde het, dat iemand met een schep nog zo’n 20 cm dieper ging graven en daarbij op een steen stuitte. Het bleek een gedeelte van een zerk te zijn.
Voorzichtig werd hierbij verder gegraven en er kwam een complete grafzerk te voorschijn. Wat nu? Weer intern overleg. Moeten we hier wat mee of doen we er letterlijk maar zand over en laten we het hierbij. Volgens de archieven en geruchten, zouden er in de kerk nog meer zerken kunnen zijn. Toch maar overleg met de architect van der Veen en alle andere instanties die daar bij komen kijken.
De archeologische dienst werd ingeschakeld.
Ko Lenting kwam in beeld. Voor velen geen onbekende.
Hij is voorzichtig verder gaan graven, met schep, borstel, veger en al dat soort gereedschap. Uiteindelijk kwamen er 32 zerken te voorschijn. Waaronder enkele zeer bijzondere, maar daar zal Redmer Alma u over vertellen.
Nu weer het punt wat er mee te doen. Gaan we het documenteren en weer dicht gooien?  Een gedeelte afdekken met een glasplaat, zodat we het zouden kunnen laten zien?
Wij van de kerk wilden er graag wat meer mee doen en het voorstel kwam om ze aan de wanden tentoon te stellen. Dit proces was nog niet zo eenvoudig. Er is veel overleg geweest met Libau in Groningen. Er moest o.a. een gemeentelijke vergunning voor komen. Wie gaat dit allemaal betalen?
De kerkenraad vond dit niet alleen meer een kerkelijke aangelegenheid.
Ook financieel niet!
Eigenlijk lag het nu een poosje stil. Het idee moest uitgewerkt worden en er moesten financiën gevonden worden. Vele brieven zijn de deur uitgegaan en we hebben zelfs een fondsenwerver ingeschakeld. Er kwam gelukkig veel respons en financieel ging het ook de goede kant op. Vooral toen er een grote toezegging van het Waddenfonds kwam, is er groen licht gegeven.
De zerken zijn afgevoerd naar de fa Tonkes in Veendam voor restauratie.
Later zijn ze aan de muren geplaatst en het resultaat mag gezien worden.
Jammer dat we het financieel toch niet helemaal dekkend hebben kunnen houden. Er is nog een tekort van een kleine 20.000 euro.
Ondertussen was er nieuwe fundering gemaakt voor opleg van de balken en een nieuwe houten vloer aangebracht. De banken konden nu ook  weer terug. Die moesten wel opnieuw geschilderd worden. Voor schilder Bagnay was dit de eerste keer om dit soort schilderwerk te doen. Er waren diverse proefstukjes nodig om een juist effect te krijgen. Maar de banken zien er nu weer tot ieders tevredenheid prima uit.
Het liep tegen Kerst 2013 en de kerk kon weer gebruikt worden.
De restauratie van het grote Lohman orgel was nog niet klaar, maar we hadden immers nog het kleine Meijer orgel, die nog goed te bespelen was.
Wel was er gelijk al met de restauratie bevingschade ontdekt en in opdracht van de NAM door Arcadis een schaderapport opgesteld. Dit moest nog uitgevoerd worden, maar stond het in gebruik nemen van de kerk niet in de weg.
En er werd nog aan het grote orgel gewerkt.
 
Groot was de schrik toen ik in eind januari 2015 een telefoontje kreeg van Berend Veeger de restaurateur van het orgel. Kees, kom hier gauw naar toe, er is een stuk van het plafond naar beneden gekomen. Ik er direct heen en tot mijn grote verbazing lag er inderdaad een heel stuk stucwerk op de grond.  Een vluchtige visuele inspectie toonde diverse barsten en scheuren aan.
De heer Veeger vertrouwde het niet. Er kan wel veel meer naar beneden komen.
Van der Veen, onze architect gebeld en na overleg besloten om de inspecteur van de NAM maar weer te laten komen. De volgende dag kwam dhr. Feddema van Arcadis langs en zijn eerste indruk was niet best.
Niemand meer in de kerk!!
We moeten eerst onderzoeken wat hier allemaal is gebeurd.
Dus de kerk ging op slot.
Voor onderzoek werd er een rolsteiger in de kerk geplaatst en kon de inspectie beginnen.
Het zag er slecht uit. Veel scheuren en barsten. Zelfs diverse raampjes waren stuk gegaan. In het stukwerk van de kolommen zaten veel barsten. Scheuren boven de ramen naar boven. En veel barsten in het plafond.
Kortom, er werd een heel dossier van de schade opgesteld. Door Blokzijl, in overleg met de architect en schade-expert een offerte voor herstel gemaakt.
Ik moet zeggen, dat de NAM het snel opgepakt heeft en gezorgd heeft voor een vlot herstel.
Mooi dat de NAM ook aan onze uitnodiging gehoor heeft gegeven om hier vanmiddag aanwezig te zijn.
 
De banken werden afgedekt, het orgel opnieuw ingepakt en een zolder steiger aangebracht. De mensen die het steigerwerk gezien hebben stonden versteld van hoe het allemaal opgebouwd was. Heel de kerk vol met steiger materiaal.
 
Het bestaande stucwerk van het plafond is met ankers om de 30 cm vast gezet. Dagen zijn de mannen van Blokzijl hier mee bezig geweest. Ook hier betreft het stucwerk wat op riet en op latten zit. Op zich geen ideale constructie, maar zo gebeurde het vroeger veel vaker.
Nadat het plafond was vast gezet is er een vlies tegen aan geplakt en die is opnieuw gestukadoord en gesausd, zodat er nu een stevige constructie is. Een hele klus voor de stukadoors en schilder. Ook de scheuren in de muren zijn uitgekapt en opnieuw gestuukt en de hele wanden opnieuw gesausd. Nadat de steigers waren verwijderd en alles opgeruimd en schoon gemaakt, zag de kerk er weer als nieuw uit. Hierna kon de fa Mense de Ruiter weer verder met het orgel.
Wat resulteerde dat het orgel nu begin september ook klaar was. De kerk wordt sinds afgelopen herfst al  weer gebruikt, nadat de steigers verwijderd waren.
Is nu dan alles klaar? Nou nog niet alles. Buitenom  moet nog geschilderd worden. Ook het Meijer orgel moet nog gerestaureerd, wat weer opnieuw opgepakt moet worden.
 
Hier wil ik het maar bij laten. Er zou nog veel meer te vertellen zijn, maar dan zijn we zeker nog een uur verder.
 
Veel mensen wil ik namens de Kerk bedanken. Ik weet dat ik hierbij vele vergeet.
Architect van der Veen, St. Behoud Kerken Noord Nederland, aannemer Blokzijl met zijn onderaannemers, zoals de stukadoors van Buisman, schildersbedrijf Bagnay, elektrotechniek Feenstra, schoonmakers enz. Fa. Tonkes voor herstel van de zerken. En niet te vergeten de vrijwilligers. Zonder hen lukt het niet meer om alles goed voor elkaar te houden. Toch wil ik wil er twee noemen, maar met die twee bedoel ik ook de vele anderen die mee geholpen hebben.
Geert Turkhow en Jan Nicolai bedankt voor het vele werk wat jullie gedaan hebben.
En natuurlijk de vele sponsoren. Voor zowel de kerk en orgel als ook voor de zerken, zonder uw financiele bijdrage, was het niet gelukt.
De namen van de, ik noem het maar hoofdsponsoren, staan op de panelen in de hal onder de toren vermeld.
En natuurlijk dank aan onze eigen kerkenraad, in het aan ons gestelde vertrouwen.
 
Ik dank u.
 
  
 
 
 
terug